Mobbingin Kültürel DNA'sı ve Bir Savunma Modeli: Kültüre Duyarlı Örgütsel Bağışıklık Sistemi
Anahtar Kelimeler:
Mobbing, Psikolojik Taciz, Mobbing Süreci, Mobbing Aktörleri, Mobbingle MücadeleÖzet
Bu çalışma, mobbing olgusunu bireysel bir sorun olmanın ötesinde, kökleri toplumsal normlara ve örgütsel dinamiklere dayanan sistemsel bir problem olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Sistematik literatür taraması ve doküman analizi yöntemleriyle mobbingin tanımı, türleri (dikey, yatay, iş ve kişi odaklı), süreçleri, aktörleri ve nedenleri çok boyutlu bir çerçevede incelenmiştir. Çalışma, mobbingin ortaya çıkışında güç mesafesi, belirsizlikten kaçınma ve rekabet kültürü gibi toplumsal normların; örgütsel iklim, liderlik tarzları ve etik kültürü nasıl şekillendirdiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda, Harald Ege’nin mobbing süreci modeli, Türkiye’deki örnek olaylar üzerinden analiz edilerek konunun kültürel bağlamdaki yansımaları somutlaştırılmıştır. Çalışmanın temel özgün katkısı, reaktif müdahalelerin yetersizliğine dikkat çekerek bir paradigma değişimi öneren "Kültüre Duyarlı Örgütsel Bağışıklık Sistemi" modelidir. Bu model, bir kurumun kültürel DNA'sını analiz ederek mobbinge karşı proaktif, bütüncül ve sürdürülebilir bir savunma mekanizması geliştirmeyi hedefler. Sonuç olarak makale, mobbingle etkin mücadelenin, sorunun kültürel ve örgütsel kökenlerini anlayan ve bu kökenlere yönelik özelleştirilmiş stratejiler geliştiren yapısal bir yaklaşımla mümkün olacağını savunmaktadır.
Referanslar
Alcan, J. H. (2023) “Mobbing Nedir, Ne Değildir?”, Mobbingin Bireysel-Örgütsel-Toplumsal Öncülleri ve Ardılları, Ed: Prof. Dr. Mehmet Serdar Erciş vd., Konya, Eğitim Yayınevi, 2023, 7-28.
Altuntaş, C. (2010) “Mobbing Kavramı ve Örnekleri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5(18), 2995-3015. https://doi.org/10.19168/jyu.47309
Bayat, İ. K. ve Baykal B. (2015) “Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler Çerçevesinde İşyeri̇nde Psi̇koloji̇k Taci̇z (Mobbi̇ng) Olgusu ve Hukuki̇ Sonuçları”, Gazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 196-218
Beycan, B. (2014). “İşyerindeki psikolojik tacizin (mobbing) kadın çalışanlar üzerindeki etkisi”, Uzmanlık Tezi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
Çetin L. (29 Kasım 2024) “Mobbing Kavramının Tarihsel Arka Planı”, Hukuku Haber, “Çevrimiçi” https://www.hukukihaber.net/mobbing-kavraminin-tarihsel-arka-plani Erişim Tarihi 10/12/2024.
Çimen, H.; SAÇ, F. (2017) “Örgüt Başarısızlığının Nedenlerinden Biri̇: Mobbing”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 33(33), 183-191. https://doi.org/10.17498/kdeniz.297857
Demirağ S., Çiftçi, S. (2017) “Psychological intimidation at workplace (mobbing)”, Journal of Psychology & Psychotherapy, 7(3). https://doi.org/10.4172/2161-0487.1000305
Eğer, K. (2017) “İş Hayatında Uygulanan Mobbing’in Çalışanlar Üzerindeki Etkileri: Bir Uygulama Çalışması Türk Bilişim Sektörü”, İletişim Çalışmaları Dergisi, 3(2), 1-26.
Gök, S. (2011). “Prevalence and types of mobbing behavior: A research on banking employees”, International Journal of Human Sciences, 8(1), 318-334.
Göymen, Y. (2020) “İş Hayatında Mobbing ve Mobbingle Başa Çıkma Yolları” Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 31-60.
Güler M. (2020) “Nedenleri ve Sonuçları Bakımından Mobbing”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 22(1), 124.
Hodgins, M., Kane, R., Itzkovich, Y., ve Fahie, D. (2024) “Workplace bullying and harassment in higher education institutions: A scoping review”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 21(9), https://doi.org/10.3390/ijerph21091173
Holátová, D. ve Březinová M (2021) “Impacts of Mobbing and Bossing in Human Resource Management”, Beyond Human Resources, Ed.: Gonzalo Sánchez Gardey vd. 2021. https://doi.org/10.5772/intechopen.97539
Ilieva J., Stoilkovska A. ve Todosovski A. (2024) “Enhancing Workplace Environment by Addressing Mobbing: Impacts on Motivation and Productivity”, UTMS Journal of Economics, University of Tourism and Management, Skopje, Macedonia, 15(1), 54-63.
Irak, D. U. (2019) “Personality and experience of mobbing: Three types of mobbing and the consequences at the workplace”, İş ve İnsan Dergisi, 6(1), 55-66. https://doi.org/10.18394/iid.457447
Mercanlıoğlu, Ç. (2010) “Çalışma Hayatında Psikolojik Tacizin (Mobbing) Nedenleri, Sonuçları ve Türkiye’deki Hukuksal Gelişimi”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 37-46
Karakale, B. S. (2011) “Mobbing ve Mobbingle Başa Çıkma Yöntemleri: Mobbing Mağdurlarına Yönelik Bir Araştırma”, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi S.B.E, Yalova, ss. 32,58.
Öztürk-Türkmen, N. A., & Duygulu, E. (2024) “The mobbing process from the victims' perspective: A qualitative study”, Rahva Journal of Technical and Social Studies, 4(2), 69-94.
Pheko, M. M. (2018) “Autoethnography and cognitive adaptation: Two powerful buffers against the negative consequences of workplace bullying and academic mobbing”, International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 13(1). https://doi.org/10.1080/17482631.2018.1459134
Sayan Ş.; D. K. Doğan; M. Karaca (2017) “Psychological Violence in Business Life (Mobbing- Psychological Violence)”, International Journal of Humanities and Social Science Invention, 6(3), 23-29.
Stefko, R., Birknerova, Z., Zbihlejova, L., & Nebesky, L. (2023) “Assessing manifestations of bossing in the context of personality traits of business managers”, Frontiers in Psychology, 14. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1115310
Şahin, B. (2022) “Devlet ve özel okul çalışanlarının mobbinge (yıldırma) maruz kalma durumları”, International Social Sciences Studies Journal, 8(95), 836-850.
Tetik, S. (2010) “Mobbing Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010(1), 81-89.
Türkiye Psikiyatri Derneği (t.y.), Yıldırma (Mobbing), “Çevrimiçi” https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/15/yildirma-mobbing Erişim tarihi 15/12/2024.
Uzun, H. (2023) “TR Dizin’de yer alan mobbing üzerine yazılan makalelerin incelenmesi”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(4), 2215-2236.
Vveinhardt, J., Domarkaitė, S., ve Deikus, M. (2024) “Intentions of transport sector employees to leave the job: Is workplace mobbing truly a catalyst?”, Business: Theory & Practice, 25(2), 603-613.
Yiğit, B. (2018. “Mobbing Kavramı: Kavramsal Bir Çerçeve”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(1), 32-42.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Erdem Yürekli
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Malumat’ta yayımlanan tüm makaleler, Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası (CC BY 4.0) lisansı kapsamında lisanslanmaktadır. Bu lisans, kullanıcıların ilgili çalışmaları paylaşmasına, çoğaltmasına, dağıtmasına, uyarlamasınave ticari ya da ticari olmayan amaçlarla kullanmasına izin verir.
Bu özgürlükler, aşağıdaki koşullar yerine getirildiği sürece geçerlidir:
- Atıf: Eserin orijinal yazar(lar)ına uygun şekilde atıf yapılmalı, lisans bağlantısı sunulmalı ve eğer eserde bir değişiklik yapılmışsa bu açıkça belirtilmelidir.
- Sınırlama yoktur: Lisans koşulları dahilindeki haklar, yasal veya teknolojik yollarla başkalarının kullanımına engel olacak şekilde sınırlandırılamaz.
Bu lisans kapsamında yayımlanan makaleler, bilimsel bilginin açık erişimle yayılmasını ve yeniden kullanımını teşvik eder. Lisans hakkında ayrıntılı bilgiye https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
